Natuur is een grondrecht

Lozingen in de Maas, intensieve veehouderij bij de Nieuwkoopse Plassen, strandhuisjes bij het Zuiderstrand. In Zuid-Holland zijn er tien bestemmingen voor elke vierkante meter en natuur komt vaak op de laatste plaats. De Natura 2000-gebieden zijn in Zuid-Holland hun bestaan niet zeker. Bedrijven zijn rechtspersonen in Nederland, maar de natuur niet. Mensen vinden de natuur immers hun eigendom. Dat hier op korte termijn geen verandering in gaat komen, bleek wel toen de conclusie van een onderzoek over grondrechten voor de Waddenzee op 30 november gepresenteerd werd aan minister Christianne van der Wal. Zoals te voorspellen viel, was haar reactie afwijzend. Symboolpolitiek, niet nodig, natuurgebieden zijn in Nederland al beschermd. 

Ondertussen mist Nederland concrete klimaatdoelen, liggen in Zuid-Holland de stikstofdoelen onder vuur en bouwen we de kust vol. Het beschermen van onze natuur heeft in Zuid-Holland geen prioriteit; economische belangen gaan keer op keer weer voor de natuur. Het recht op een schone leefomgeving ontbreekt in de grondwet en dat is merkbaar aan het afwachtende provinciale beleid. 

Dat het ook anders kan, laat geslaagde wetgeving in het buitenland zien. In Nieuw-Zeeland, Ecuador, maar ook dichterbij, in Spanje en Ierland: overal kwamen overheden tot het inzicht dat de mens niet boven de natuur staat en gaven zij deze rechten. In al die landen gingen er burgerinitiatieven aan vooraf. Lokale inwoners die het zat waren en hun overheid terechtwezen, rechtszaken aanspanden en wonnen. Dat je dit ook op provinciaal niveau kunt realiseren, ook als de federale overheid geen rechten aan de natuur toekent, bewijst het Strabane District Council in Ierland. Met hun ‘declaration of nature-act’ bedden zij natuurrechten in in hun beleid en heeft de natuur een gelijkwaardig belang in alle besluitvorming op de korte en lange termijn. 

Zuid-Holland hoeft daarom niet te wachten op de overheid en moet vaart maken met het toewijzen van gebieden waar Zuid-Hollandse natuur ook haar eigen rechten krijgt. Te denken valt aan de Biesbosch, het duingebied en de Nieuwkoopse Plassen. 

Neem Nieuw-Zeeland als voorbeeld. Nieuw-Zeeland heeft in 2017 de rivier Whanganui tot rechtspersoon gemaakt, na jarenlange juridische strijd van de Maori’s. Het resultaat is een mooi compromis, dat duidelijk aangeeft dat de mens of de overheid geen eigendom is van de rivier, maar dat de rivier haar eigen baas is. Als belangenbehartiger krijgt de rivier minimaal twee en maximaal zes voogden, waarvan er drie worden aangewezen door de staat en drie door de Maori-gemeenschap. De voogden spreken in naam van de rivier en hebben als taak haar belangen te behartigen. 

Daarnaast is erkend dat er naast de Maori en de overheid ook andere mensen en organisaties zijn die een relatie hebben met de rivier. Denk aan de lokale overheden, lokale industrie, de visserij, maar ook aan dagjesmensen en recreanten. Hun belangen worden ook gehoord en meegenomen in het opstellen van meerjarenplannen, maar het hoofddoel blijft het welzijn en de bescherming van de rivier. Dit kan Zuid-Holland op provinciaal niveau goed overnemen.

In Nederland bestaan er ook op diverse plekken initiatieven om de natuur tot rechtspersoon te maken. Zo zijn er groeperingen die pleiten voor rechtsbescherming van de zwaar vervuilde Maas en de Waddenzee en dichter bij huis pleiten de Ambassadeurs van de Noordzee om te luisteren naar de politieke stemmen van planten, dieren en mensen in en rond de Noordzee. 

We hebben de rijksoverheid nodig om van natuur een rechtspersoon te maken. Maar zolang dat niet gebeurt, kan Zuid-Holland alvast beginnen om de natuur zoveel mogelijk rechten te geven. Als we in Zuid-Holland het voorbeeld van Nieuw-Zeeland volgen, geven we een sterk signaal af. Zuid-Holland wordt dan de eerste provincie die rivieren, ecosystemen en natuurgebieden gelijkwaardige rechten geeft, de natuur centraal zet en daarmee daadwerkelijk richting een klimaatneutraal 2040 gaat.

Zodra duidelijk is dat de natuur niet ons eigendom is en dezelfde rechten moet hebben als overheden, boeren, industrieën en de mens, kunnen we echt beleid maken. Met een duingebied met eigen rechten kan het volbouwen van onze kust gestopt worden. Met de Nieuwkoopse Plassen als partij kunnen de stikstofdoelen niet langer op de lange baan geschoven worden. Met de natuur centraal, met voogden, commissies en wetenschappers die haar belangen behartigen, kunnen we vaart maken met een echt groen beleid.

En zo laten we de minister zien dat wij in ieder geval binnen Zuid-Holland geen symboolpolitiek bedrijven. 

Astrid Plugge - Kandidaat Statenlid Volt Zuid-Holland